Boyz n the Hood (1991)

Trong tác phẩm nổi tiếng “Chí Phèo” của nhà văn Nam Cao, nhân vật Chí Phèo có một câu thoại rất nổi tiếng, rằng:“Tao muốn làm người lương thiện, ai cho tao lương thiện?”. Rồi gã giết chết Bá Kiến và tự sát. Cái chết là cách giải thoát cuối cùng gã có thể nghĩ ra. Vì gã không còn “lương thiện”. Có phải vì phân chia giai cấp hay chính thời đại đó, xã hội đã trở nên mục rữa đến nỗi rồi đến cả người hiền lành nhất cũng bị tha hóa, thay đổi?

Los Angeles, thành phố của những thiên thần tại Mỹ. Nhưng trái ngược với cái tên của mình, nơi này là một trong những thành phố tồn tại nhiều tội ác nhất cả nước. Tại đây, số lượng những băng đảng giang hồ lên tới hàng chục, hàng trăm nhóm lớn nhỏ khác nhau. Thành phố đã trở thành cái nôi của tội ác những năm 70s- 80s khi những băng nhóm liên tục được ra đời và mở rộng phạm vi hoạt động, lãnh thổ của mình sang Bờ Đông như băng đảng Crips (a.k.a Cripz), băng đảng Bloods, những băng đảng từ đất nước Mexico…Tất cả đã biến khu vực Bờ Tây trở thành nỗi ám ảnh cho những người dân nước Mỹ. Chúng biến nơi đây thành nơi tiêu thụ ma túy lớn nhất cả nước, rồi từ đó vượn rộng ra những thành phố phía Bờ Đông như New York City. Một bộ phim tài liệu về hồ sơ tội phạm nói riêng về băng đảng Crips cho rằng, số lượng thành viên của Crips có thể lên tới 30.000- 35.000 thành viên. Những thành viên của băng đảng này đều là những thanh niên người Mỹ gốc Phi và thường gia nhập Crips khi chỉ 14-15 tuổi. Họ đều có tiền án, tiền sự về tội cướp có vũ khí, tàng trữ vũ khí trái phép, buôn bán ma túy, mại dâm, thậm chí cả giết người. Năm 1997, ước tính số tiền Crips thu về hàng ngày nhờ việc buôn bán ma túy lên tới vài nghìn dollar một ngày. Và cũng chính từ món lợi ma túy khổng lồ này đã biến thành phố Los Angeles trở thành nơi tiếng súng nổ không ngừng của những cuộc chiến tranh băng đảng, mà nổi tiếng nhất là mối thâm thù giữa 2 băng đảng tàn ác không kém gì nhau là Crips và Bloods. Và cũng từ nơi này, cái nôi của Gangsta Rap đã được ra đời với tư tưởng đề cao giá trị băng đảng, ủng hộ ma túy và vũ khí, đả đảo luật pháp bất công với những người da đen của Chính Quyền. Boyz n The Hood (1991) của đạo diễn John Singleton đã lấy bối cảnh tại Crenshaw và Compton, hai thành phố nhỏ tại Los Angeles với tỷ lệ người da màu cao và không khí luôn tràn ngập mùi khói súng. Rapper Ice Cube từng nói đùa rằng:“Khi mày ở Compton, mày sẽ thấy trước của mỗi nhà là túi đựng xác” cũng đủ để ta thấy nơi đây là một nơi bạn có thể chết chẳng vì lý do gì.

Bối cảnh phim bắt đầu từ năm 1984 tới năm 1991, khi nước Mỹ đang thiệt hại kinh tế nặng nề sau những năm tháng chiến tranh lạnh và cũng là thời điểm việc buôn bán ma túy bùng nổ mạnh mẽ. Tre Styles, một cậu bé 10 tuổi đã được mẹ mình gửi tới nhà bố anh là Furius Styles để sống và trưởng thành đúng nghĩa một người đàn ông. Tại đây, Tre gặp hai anh em Ricky và Darrin a.k.a Doughboy. Khác với những đứa trẻ coi đường phố là nhà như Doughboy, Tre được bố mẹ dạy dỗ cẩn thận và học hành tới nơi tới chốn. Nhưng dù học thức có hơn những đứa bạn cùng trang lứa trong khu phố, Tre vẫn không thể kiềm chế được những cảm xúc của mình. Cậu dễ cáu giận, sẵn sàng muốn lao vào cuộc chiến bảo vệ danh dự của bản thân và bạn bè nhưng lý trí lại giữ chân cậu lại. Cậu có thể nhận biết thực tế xung quanh rằng sự nguy hiểm của nơi mình đang sống, nhưng lại muốn thể hiện trước đám bạn của mình. Tri thức và môi trường sống chênh lệch ấy của Tre đã khiến cậu trở thành một người phức tạp với những trăn trở không câu trả lời.

Ricky luôn muốn trở thành một cầu thủ bóng bầu dục, để thoát ly cuộc sống nhuốm đầy bạo lực này, để thay đổi của đời. Còn Doughboy lại tỏ ra hứng thú với cách sống của một gangsta “buôn đồ với khẩu súng giắt bên hông” hơn chuyện học hành. Năm 10 tuổi, cậu cùng thằng bạn thân của mình đã bị tóm vào trại giáo dưỡng vì ăn cắp đồ. Những năm tháng tiếp theo, Doughboy tạo nên những hồ sơ tiền án của mình chất cao như núi khi cậu thường xuyên “vào khám” tại các nhà tù khác nhau. Lối sống nơi này ảnh hưởng với Doughboy tới mức, cậu sẵn sàng nhìn vào một xác thanh niên bị bắn chết, đánh nhau giành lại đồ của mình với những kẻ thuộc những băng đảng máu mặt khi chỉ mới là một cậu bé 10 tuổi. Dù là kẻ thô lỗ, một tay anh chị máu mặt nhưng Doughboy lại rất gần gũi với gia đình. Với Doughboy, người mẹ thường xuyên quát nạt mình là người anh yêu quý nhất còn người anh Ricky là người cậu tự hào nhất. Dù không thể hiện tình cảm với mẹ và Ricky bằng lời nói nhưng Doughboy luôn thể hiện bằng hành động. Như khi cậu đánh nhau với một gã to lớn hơn mình để giành lại quả bóng cho Ricky, dù mồm vẫn đang chửi anh trai không ngớt. Cậu chấp nhận những hành động thô bạo của mẹ với mình, cắn răng nghe những lời mắng chửi vì Doughboy hiểu rằng cậu vẫn còn một nơi gọi là nhà để quay về.

Furious, cha của Tre, một người đàn ông cao lớn và có học thức luôn nhìn nhận mọi thứ dưới con mắt khắt khe. Trong một lần khi ông đưa Tre và Ricky tới khu Compton ông đã nói và phân tích cách sống nơi đây hủy hoại cơn người ra sao. Đúng, người da trắng (nạn phân biệt chủng tộc thời điểm này chưa hoàn toàn chấm dứt), có thể là những người ra luật lệ và ép những người da màu quá đáng. Nhưng họ không bắt những thanh niên da màu bán ma túy và trở thành gangsta hay bắn giết nhau vì địa bàn. Tất cả đều xuất phát từ cách nhìn nhận bản thân và vấn đề để rẽ cuộc đời của mình sang một hướng khác, tốt hơn và không còn mùi thuốc súng trên phố.

Điều tôi ấn tượng nhất trong bộ phim đó là diễn viên/ rapper Ice Cube. Thực tế, Ice Cube là một trong những rapper sinh ra và lớn lên tại Compton; là người cùng Eazy- E, Dr. Dre, MC Ren, DJ Yella khai sinh ra gangsta rap và nhóm N.W.A- nhóm nhạc được mệnh danh nguy hiểm nhất hành tinh, khi cả Ice Cube, Eazy- E và MC Ren là thành viên của băng đảng Crips. Dù tuổi niên thiếu của mình, Ice Cube sống trong một gia đình gia giáo và học hành đến nơi đến chốn, nhưng lối sống băng đảng của vùng Compton đã tạo nên một Ice Cube như vậy. Tôi thực không thể hình dung ra ai khác ngoài Ice Cube có thể vào vai Doughboy nữa, khi anh đính thực là một gangsta vùng Compton.

Không chỉ nói về cuộc sống khó khăn của những người dân nơi đây, đạo diễn John Singletion còn đề cập với sự phân biệt chủng tộc. Nếu để ý kỹ sẽ rất khó thấy một người da trắng nào xuất hiện trong phim ngoài trừ 3 phân cảnh với những tuyến nhân vật “đặc trưng” của những công dân lương thiện. Đó là một cô giáo người da trắng nhưng cả lớp học lại là những đứa trẻ da màu. Là những doanh nhân, mặc những bộ quần áo sang trọng đang ngồi trong một nhà hàng đắt tiền. Và là những cảnh sát, người trực tiếp bắt bớ những thanh niên da đen vì lý do “trông giống gangsta”. Nhưng điều khiến sự phân biệt chủng tộc được đẩy lên cao trào nhất là khi một cảnh sát da đen tra hỏi Tre. Gã dí súng vào đầu cậu, lăng mạ và tra hỏi xem Tre thuộc băng đảng nào. Họ trở nên điên cuồng với những thanh niên cùng màu da với mình, đánh đập người khác không tiếc tay như một cách để khẳng định bản thân, tỏ ra khinh miệt màu da và vươn lên cùng người da trắng.

Khi làm bộ phim này, đạo diễn John Singleton mới chỉ 23 tuổi. Nhưng có thể, giống như Ice Cube, John Singleton- một người sinh ra và lớn lên tại L.A mới hiểu nơi này tường tận như vậy. Bộ phim là cuộc sống của những con người da màu, của sự trưởng thành, mất mát và sám hối. Bạo lực tràn ngập trên khu phố. Chỉ cần va chạm nhau trên phố, những người như Doughboy sẵn sàng kéo áo lên để kẻ khác thấy khẩu súng giắt trong thắt lưng của mình. Những gã khác lại xả cả băng đạn lên trời để hăm dọa kẻ thù. Và cũng có những gã giết người. Thù hận nối tiếp thù hận, những cái chết cứ thế được nhân rộng ra tại thành phố “Thiên Thần” này. Để rồi cuối phim, cuộc đời của những người như Doughboy chỉ được tóm gọn lại trong một dòng chữ rằng, hai tuần sau anh bị giết chết trên phố. Hai tuần sau khi Doughboy quyết định làm lại cuộc đời.

(fun fact: vì Ice Cube ngoài đời thuộc băng Crips, một băng nhóm chuyên dùng màu xanh dương để đánh dấu lãnh thổ và coi đó là biểu tượng của mình. Vì vậy những kẻ thù của nhân vật Doughboy đều mặc đồ màu đỏ, ý chỉ băng đảng có mối thâm thù sau nặng ngoài đời thực với băng Crips và băng Bloods, một băng nhóm dùng màu đỏ làm biểu tượng.)